TEATR LUDOWY

Krakowski Teatr z budynkiem głównym w dzielnicy Nowa Huta na osiedlu Teatralnym 34, działający od 3 grudnia 1955 roku. Budynek Teatru zaprojektowali Janusz Ingarden i Marta Ingarden oraz Jan Dąbrowski. Teatr miał być w założeniach sceną kameralną nowohuckiego teatru, który według planów miał powstać po południowej stronie Placu Centralnego i w czasie budowy występował pod nazwą Teatr Kameralny.

Działalność Teatru Ludowego poprzedził w Nowej Hucie amatorski, robotniczy teatr Nurt, którym kierował literat Jan Kurczab. Scena ta powstała jako zespół amatorski w 1952 r. W maju 1953 r. "Nurt" otrzymał status teatru zawodowego. Działał do lutego 1954 r. Od 1996 roku Teatr Ludowy wystawia również sztuki na Scenie pod Ratuszem w budynku ratusza na Rynku Głównym. Scena Stolarnia to najmłodsza scena Teatru Ludowego. Powstała w 2004 roku a mieści się w budynku zaplecza na os. Teatralnym 23, gdzie wcześniej była teatralna stolarnia.

Teatr Ludowy jest jednym z najmłodszych teatrów Krakowa - otwarty został 3 grudnia 1955 roku, pierwszą premierą byli "Krakowiacy i Górale" Wojciecha Bogusławskiego. Pierwszym dyrektorem Teatru została reżyserka - Krystyna Skuszanka, która w ciągu kilku lat swej działalności, wraz z Jerzym Krassowskim - reżyserem i Józefem Szajną, podniosła Teatr Ludowy do rangi jednej z najwybitniejszych i najbardziej interesujących scen dramatycznych w Polsce o wyraźnym obliczu filozoficzno- ideowym. Zainteresowania kierownictwa orientujące się w kierunku teatru politycznego owocują ciekawymi inscenizacjami, m.in. "Burza" Shakespeare`a, "Sługa dwóch panów" Goldoniego, "Sen srebrny Salomei" Słowackiego, "Myszy i ludzie" Steinbecka, "Stan oblężenia" Camusa, "Imiona władzy" Broszkiewicza. Teatr występuje za granicą - we Włoszech i Francji.
W roku 1963 dyrekcję Teatru Ludowego obejmuje wybitny scenograf - Józef Szajna, proponując widzowi formę teatru plastycznego, teatru narracji wizualnej. Powstają słynne spektakle: "Rewizor" Gogola, "Puste pole" Hołuja, "Zamek" Kafki. W 1966 roku wraz z odejściem Szajny zamyka się nader ważny rozdział w dziejach Teatru Ludowego i teatru polskiego w ogóle. Nowi dyrektorzy kształtują już nieco odmienny profil artystyczny tej sceny: mniej awangardowy, za to bardziej komunikatywny i przystępny dla robotniczego widza.
Oprócz krótkiego okresu 1971- 74 kiedy ówczesny dyrektor, reżyser i scenograf Waldemar Krygier próbował realizować własny eksperymentalny program rozwoju sceny, kolejne kierownictwa artystyczne - Irena Babel (1966-71), Ryszard Filipski (1974-79) i Henryk Giżycki (1979-89) realizowały program swoistej edukacji teatralnej, tworząc teatr dla mniej wymagającej publiczności, prezentując repertuar świadomie różnorodny, zarówno pod względem formy, jak i treści: obok pozycji rozrywkowych- popularnych komedii, wodewilów, sztuk dla dzieci, pojawiała się również klasyka polska i obca, dramat współczesny, adaptacje prozy. Do najwybitniejszych inscenizacji tamtych lat należały: "Betlejem polskie" Rydla, "Szelmostwa Skapena" Moliera, "Parady" Potockiego, "Nie-Boska komedia" Krasińskiego, "Hiob" Wojtyły, "Zamiana" Claudela. "Milczenie" i "Dzień gniewu" Brandstaettera oraz "Pieszo" Mrożka. Jednak od początku istnienia miasta- dzielnicy sytuacja działających na terenie Nowej Huty placówek kulturalnych była niezmiernie trudna. Jedyny teatr, jakim był Teatr Ludowy, funkcjonował w specyficznym środowisku o nietypowej strukturze społecznej, nie posiadającym jakichkolwiek wspólnie wypracowanych tradycji i nawyków kulturowych. W początkowym okresie swej działalności zyskał ogólnopolską sławę i stał się symbolem teatralnej awangardy. Później poddawany różnego rodzaju naciskom ideologicznym, stracił wypracowaną wcześniej w środowisku artystycznym wysoką rangę.
W roku 1989 dyrekcję Teatru Ludowego objął młody, dynamiczny aktor Starego Teatru - Jerzy Fedorowicz. Od razu poczynił intensywne starania, aby teatr ten został zaakceptowany przez publiczność, a zwłaszcza młode pokolenie. Pierwszą premierą nowej dyrekcji był "Człowiek z marmuru - początek i koniec" na motywach słynnego filmu Andrzeja Wajdy. "Człowiek z marmuru"- spektakl ten został osadzony w realiach Nowej Huty, był politycznym rozrachunkiem z poprzednią epoką. Następne spektakle starały się wychodzić naprzeciw oczekiwaniom widowni- teatr opowiadał o najpiękniejszych stronach życia, o miłości, o przyjaźni, propagował ideały humanitaryzmu i afirmacji istnienia. Działalność Teatru Ludowego za dyrekcji Jerzego Fedorowicza można rozpatrywać nie tylko w kategoriach artystycznych, ale i socjologicznych - wychowania i edukacji młodego pokolenia, dzięki zainicjowanych działań, które noszą miano "Terapia przez sztukę". Dziesięć sezonów wytężonej pracy całego zespołu przyniosło widoczne efekty - społeczność nowohucka zaczęła coraz tłumniej odwiedzać swoją scenę. Teatr Ludowy został uznany i zaakceptowany zarówno przez publiczność jak i krytykę.

Udało się pozyskać do współpracy m. in. Jerzego Stuhra, Martę Stebnicką, Rudolfa Zioło, Jerzego Trelę, czy Annę Seniuk, przebudować zespół angażując młodych, nader uzdolnionych absolwentów krakowskiej PWST. Otwarto też Małą Scenę w centrum Krakowa najpierw przy ulicy Kanoniczej 1, potem przeniesioną na Scenę Pod Ratuszem na Rynku Głównym 1. W latach 1998 -2003 odbywały się tutaj cykliczne spotkania "Czytamy współczesny dramat" oraz wydawana była seria książek "Dramat współczesny". W sezonie 2005/2006 zastąpił go projekt "Środowa Scena Studyjna" promujący młodych twórców, reżyserów, autorów i aktorów, którzy mieli możliwość skonfrontowania swojej wiedzy i talentu z realiami profesjonalnego teatru. W nurcie działań terapeutyczno-wychowawczych najgłośniejszy stał się podjęty przez dyrektora Jerzego Fedorowicza eksperyment zrealizowania "Romeo i Julii" Shakespeare`a z udziałem młodzieży z subkultur skinheadów i punków. Obecnie w ramach "Terapii przez sztukę" prowadzone są warsztaty na pograniczu teatru i psychologii przeznaczone zarówno dla młodzieży ( Studio improwizacji) jak i dla pedagogów (Studium Terapii Przez Sztukę), grane są także spektakle "Bici biją" "Odlot" "Sytuacja bez wyjścia" "Wakacje w Holandii" w reżyserii Inki Dowlasz, która po przedstawieniu prowadzi rozmowę z publicznością na temat poruszanych w spektaklach problemów oraz spektakl muzyczny "Błysk rekina" (Sparkleshark) w reżyserii Jerzego Fedorowicza. Od 2000 roku w Teatr jest współorganizatorem międzynarodowego festiwalu sztuki dzieci i młodzieży niepełnosprawnej "Festiwal Radości i Uśmiechu Lajkonik". Również z ogromnym powodzeniem swoje projekty adresowane do dzieci i młodzieży realizuje Fundacja Teatru Ludowego. Są to m.in. Ukryte skrzydła i Mobile School.
Od 2005 do 2016 roku Teatr Ludowy prowadził Jacek Strama. Proponowany przez niego repertuar to współczesna dramaturgia europejska i nie tylko (Gavran, Kolada, Schimmelphennig, Rapp, Bogosian) prezentowana na małej Scenie Pod Ratuszem, a na Dużej Scenie pozycje przeznaczone dla młodych widzów oraz współcześnie interpretowana klasyka: Szekspir, Gozzi, a także dobrze skrojona komedia: Chapman, Freeman, Zelenka. W tym okresie Teatr zanotował na swym koncie udział w kilku festiwalach zagranicznych, m.in. w międzynarodowym festiwalu Bosporskije Agony na Krymie – Ukraina – skąd przywiózł dwie główne nagrody: Grand Prix i główna nagrodę reżyserską dla spektaklu „Poważny jak śmierć, zimny jak głaz” A. Rappa w reż. Tomasza Obary oraz Gavran Fest w Trnavie na Słowacji, gdzie pokazywany był spektakl Miro Gavrana „Wszystko mężczyznach” również w reż. T. Obary. W tym czasie nie omijają nas tez nagrody na festiwalach krajowych. Przygotowany na naszej scenie z okazji jubileuszu 50-lecia Teatru spektakl Jerzego Stuhra „Ryszard III” W. Szekspira został wyróżniony w konkursie Fundacji Theatrum Gedanense na najlepszą inscenizację szekspirowską w sezonie 2005/2006, a w 2007 roku otrzymał Buławę Hetmańską przyznaną przez publiczność 32 Zamojskiego Lata Teatralnego. Nasze spektakle były też nagradzane na innych krajowych festiwalach, m.in. na tarnowskiej „Talii” oraz na Katowickim Karnawale Komedii 2009. Ponadto w sezonie 2008/2009 w Teatrze zrodziła się idea stworzenia festiwalu teatralnego prezentującego repertuar miast postindustrialnych, podobnych do Nowej Huty i w czerwcu 2009 roku w Teatrze Ludowym miała miejsce I edycja PostSoc Festiwalu. W ciągu kilku festiwalowych dni zaprezentowano spektakle z m.in. Łodzi, Katowic i Irkucka (Rosja).
Od września 2016 roku dyrekcję Teatru objęła Małgorzata Bogajewska, młoda polska reżyserka, której szczególnie zależy na powrocie do najlepszych tradycji Teatru. W podejmowanych przez nią założeniach dominuje poszukiwanie nowego teatralnego języka i nowej estetyki, projekty z pogranicza sztuk, reinterpretacja najsłynniejszych tekstów klasyki europejskiej, projekty kulturotwórcze i partycypacyjne, w które wpisana jest żywa reakcja i dotkliwy komentarz rzeczywistości politycznej i społecznej.